فضای سبز


  هر فردی‌ در دنیا به‌ 2 تا 4 متر مربع‌ فضای‌ سبز نیاز دارد تا با کمبود اکسیژن‌ و مشکلات جسمی و روانی روبرو نشود. در این‌ میان‌ مهندسی‌ فضای‌ سبز با ایجاد فضای‌ سبز در سطح‌ شهرها مانند کاشت‌ درختان‌ در حاشیه‌ خیابان‌ها و ایجاد انواع‌ پارک‌های‌ جنگلی‌، کوهستانی‌ و منطقه‌ای‌، فضاسازی‌ و زیباسازی‌ پارک‌ها، کاهش آلودگی‌های بصری و ایجاد مناظر زیبا، تقلیل صداهای آزار دهنده و تعدیل آلودگی‌های صوتی، حفاظت و صیانت از محیط طبیعی و منابع موجود در آن، حفاظت از تنوع حیاتی گیاهان،‌عامل حفظ فضای سبز و سلامت و زیبایی سکونت‌گاه‌های انسان می‌گردد و نیاز انسان‌ها را به‌ فضای‌ سبز موردنظر تأمین‌ می‌کند.در واقع مهندسی‌ فضای‌ سبز با ایجاد و حفظ‌ مناظر طبیعی‌ در اطراف‌ منازل‌ و در سطوح‌ وسیع‌تر؛ یعنی‌ شهر و اطراف‌ آن‌، کیفیت‌ زندگی‌ را در شهرها بالا می‌برد. زیرا فضای‌ سبز شهر، دستگاه‌ تنفس‌ شهر است‌. از سوی‌ دیگر ایجاد فضای‌ سبز به‌ سلامت‌ جسم‌ و روان‌ ساکنین‌ شهرها کمک‌ می‌کند تا مردمی‌ که‌ امکان‌ استفاده‌ روزمره‌ از طبیعت‌ را در خود شهر ندارند ، این‌ امکان‌ برای‌ آنها به‌ وجود آید.
 

شماره تماس: 09126947735 لشگری

  فضاهای سبز به دو دسته پهنه‌ای و خطی تقسیم می‌شوند:

 

فضاهای سبز پهنه‌ای

فضاهای سبز پهنه‌ای شامل باغ‌ها و پارک‌ها هستند‌. هم اصل و هم ریشه‌اند. و مانند دیگر فعالیت‌های مبتنی بر خلاقیت انسانی، وابسته به ارزشهای زیباشناسی ، اجتماعی و فرهنگی است. در طراحی پارک ها و باغ، نمیتوان مسایلی مانند زمان فراغت و کار، پیششنه تاریخی مردم، شرایط زیست محیطی اکنون و انواع آلودگی ها را نادیده انگاشت.

فضاهای سبز خطی

فضاهای سبز خطی در بر گیرنده فضاهای سبز معابر و کمربندهای سبز هستند. این کمربندها از توده های خطی سبز تشکیل شده‌اند که در اطراف شهر‌ها احداث می‌شوند. این کمربند سبز به تثبیت شکل شهر و جلوگیری از تجاوز شهر به حریم‌های خارج از آن کمک می‌کند. ضمن اینکه می‌تواند عهده دار وظایف زیست محیطی از جمله بادشکن، یا کاهندگی آلودگی‌های صدا و صوت نیز باشد.

 

ویژگی‌های فضای سبز در شهر

ویژگی‌های بصری درختان در ساختار منظر شهری

اکثر مردم درختان را جزیی از مناظر شهری می‌دانند‌. شهرت و ویژگی‌های بسیاری از شهرها مرهون وجود پوشش گیاهای در آن‌ها است. چرا که بخش مهمی از منظر شهری را تشکیل می‌دهد. شاید استفاده از درختان در فضاهای شهری، نقش ضروری و تعیین کننده‌ای در معیشت انسان‌ها نداشته باشد اما بسیاری از مردم زندگی در کنار درختان را امری لذت بخش تلقی می‌کنند. این مساله نشان دهنده تمایل شدید انسان‌ها برای بازگشت به طبیعت است‌ از سوی دیگر، تاثیر درختان در کاهش تراکم محیط و یکنواختی منظر از عواملی است که باعث می‌شود انسان‌ها به حضور درختان در شهرها احساس نیاز کنند.

ویژگی‌های زیست محیطی درختان در سیستم شهری

گیاهان و فضای سبز در شهرها علاوه بر این که یاد‌آور محیط طبیعی هستند و ساختارهای مکانی خاصی را برای انسان‌ها فراهم می‌آورند در تعدیل و اصلاح برخی از عوامل زیست محیطی نیز، اهمیت دارند و این عوامل زیست محیطی شامل موارد زیر است.

  • کاهش آلودگی هوا
  • کاهش آلودگی صوتی
  • کنترل فرسایش خاک و تثبیت آن
  • کنترل انعکاس نور
  • کنترل شرایط خود اقلیمی، شامل کنترل تابش خورشید و درجه حرارت ، کنترل باد و کنترل رطوبت هوا.

ویژگی‌های اجتماعی فضای سبز در شهر

گسترش دامنه تمدن انسانی و حاکمیت صنعت، بر اساس تکنولوژی جدید و گرایش به سوی زندگی ماشینی، همگام با اثرات تخریبی و تباهی منابع طبیعی و پوشش‌های گیاهی ، تبدیل اراضی مزروعی و باغات به تشکیلات ساختمانی‌، در کنار افزایش رشد بی رویه جمعیت در شهرها و آلودگی محیط زیست، نه تنها سیستم اکولوژی و توان بهزیستی را بر هم زده است، بلکه شرایط دشواری را نیز، برای زندگی انسان‌ها فراهم کرده است.

از فضاهای سبز می‌توان برای تشن زدایی و ایجاد آرامش روحی و جسمی در محیط‌های شهری استفاده کرد. هر چند احداث هر نوع فضای سبز، به روان بخشی زیباسازی و ایجاد آرامش در محیط کمک می‌کند. اما بهره‌گیری از این عملکرد مستلزم برنامه ریزی دقیق برای آن است. لازم است برای داشتن شهری انسان مدار به ضرورت برنامه ریزی اوقات فراغت و برنامه ریزی در مور‌د پراکنش و گسترش فضای سبز توجه شود.

ویژگی‌های عملکردی در معماری شهری

گیاهان دارای ویژگی‌های معماری شناسی هستند که می‌توان از آنها در طراحی و فضا سازی شهرها بهره برد. گیاهان در معماری منظر به عنوان مصالح اصلی به کار گرفته می‌شوند. از سوی دیگر در مقیاس کلان، در شهر توده‌های گیاهی می‌توانند در تشکیل ساختار، بافت، سیمای شهر نقش موثری داشته باشد.

ویژگی‌های کالبدی فضای سبز در ساختار شهری

شهر، سیستم زنده ‌و پویا است که فضای سبز جزیی از ان قلمداد می‌شود. فضاهای سبز می‌توانند نقش‌های مهمی را در کاهش تراکم شهری‌، ایجاد مسیرهای هدایتی، تکمیل و بهبود کارکرد تاسیسات آموزشی‌، فرهنگی‌، مسکونی و ذخیره زمین برای گسترش آینده شهر را ‌بر عهده داشته باشد. فضای سبز بخش جان دار ساخت کالبدی شهر است و در هماهنگی با بخش بی‌جان کالبد شهر، ساختار یا بافت و سیمای شهر را تشکیل می‌دهد. در این حالت فضای سبز می‌تواند نقش لبه شهر، تفکیک فضاهای شهری و آرایش شبکه‌های راه‌ها را بر عهده بگیرد. به طور کلی گیاهان د‌ارای ویژگی‌های کالبدی زیر هستند.

  • کاهش تراکم شهری
  • تعریف لبه و محدوده‌های شهری
  • تفکیک فضاهای شهری
  • تاثیر در ساختار شهری
  • تاثیر فضای سبز در کنترل عبور و مرور

ویژگی‌های معماری شناسی گیاهان در فضای سبز

گیاهان در معماری فضای سبز به عنوان مصالح طراحی و فضاسازی به کار گرفته می‌شوند. گیاهان می‌توانند با توجه به خصوصیت‌های خاص ناشی از شکل و حجم انفرادی یا انبوه خود، به عنوان یک فرم معماری موثر در ساختن فضا سهیم باشند. گیاهان می‌توانند به صورت‌های دیوار‌، سقف و کف به کار گرفته شوند. وقتی گیاهان به صورت ردیفی و انبوه کاشته می‌شوند می‌توانند نقش دیواره را داشته باشند. سایه گستر درختان می‌توان جایگزین سقف شود و کف را نیز می‌توان توسط گیاهان ‌پوششی تعریف کرد. گیاهان می‌توانند به عنوان منابع، امر تفکیک بصری فضا‌ها را بر عهده داشته باشند و همچنین گیاهان می‌توانند منجر به تعریف فضاها شوند. گیاهان با خصوصیاتی که از آن برخوردار نقش‌های زیر بر عهده دارند.

  • ایجاد حصار
  • کنترل دید
  • ممانعت حرکت
  • تقسیم فضا
  • عوامل موثر در طراحی فضای سبز
  • تغییرات طرح، پس از طراحی و اجرا

از آن جا یک طرح فضای سبز، حتی پس از اجرا نیز، می‌تواند دستخوش تغییر شود طراح باید توانایی آن را داشته باشد که در هنگام پروراندن ایده‌ها و خلق مکان‌ها‌، هویت آن‌ها را پس از این تغییرات نیز پیش بینی کند.

طراح فضای سبز باید به حال و آینده توجه داشته باشد به طوری که بتواند نیازهای فوری استفاده کنندگان را بر طرف کند و به سلامت بلند مدت و پایداری محیط و منظر نیز بپردازد. اما به دلایل گوناگونی که مهمترین آنها کاهش کیفیت محیط و منظر و کاهش منابع اقتصادی است لازم است که رویکرد تصمیم گیری کوتاه مدت با تصمیم گیری‌های پایدارتر جایگزین شوند. این آگاهی‌، منجر به تغییر فرایند طراحی محیط ‌و منظر شده است.

یکی از نکاتی که در طراحی فضای سبز باید به آن توجه داشت تغییرات است. فرق یک طرح فضای سبز با یک طرح معماری در این است که طرح فضای سبز پس از ساخت دچار تغییر می‌شود و لازم است که طراح همه آن تغییرات در نظر داشته باشد. طراح باید بتواند محیط‌هایی را خلق کند که مدت کوتاهی پس از کاشت گیاهان زیبا باشند و بعدها نیز به عنوان محیط و منظرهایی رضایت بخش کارایی داشته باشد.

ضوابط و مقررات اصول طراحی فضای سبز

طراحی منظر از یک طرف با اصول ترکیب زیباشناسی معماری ارتباط می‌یابد و از سوی دیگر تابع اصول ترکیب زیباشناسی طبیعی می‌شود. بر اساس نگرشی نوین زیبایی از رابطه پیوسته و دینامیک دانش‌های مختلف در طراحی منظر به وجود می‌آید. در این نگرش کیفیت زیبایی منظر در ارتباط با عناصر مفید و عملکرد آن‌ها سنجیده می‌وشد و به عنوان دانشی در کنار سایر دانش‌های عملکردی مانند معماری، شهرسازی، کشاورزی و باغبانی قرار می‌گیرد.

طراحی فضای سبز در مقیاس‌های کوچک، باید مبتنی بر راحتی، زیبایی، دوام و صرفه اقتصادی باشد. طراحی فضای سبز به عنوان بخشی از طراحی فضای شهری فرایندی انسانی است که با بهبود کیفیت کالبدی محیط زیست سر و کار دارد. یک فضای سبز از یک سود جزیی از شهر است و نمی‌توان بدون توجه به کل، در مورد جز برنامه ریزی و طراحی انجام داد و از سوی دیگر هر فضای سبز، به منزله یک کل است که از ترکیب اجزا، مانند راه‌ها، باغچه‌ها، مبلمان و المان‌ها تشکیل می‌شود.‌ و ضمن اینکه بایستی در تمامی اجزای احساس شود اجزا نیز به خوبی طراحی شوند.

در طراحی فضای سبز از گیاهان به عنوان عناصر معماری می‌توان استفاده کرد. این عناصر همانند دیگر عناصری که در طراحی به کار گرفته می‌شوند از ویژگی‌های بصری مانند نقطه، فرم، رنگ و بافت برخوردار هستند. بایستی این ویژگی‌ها بر اساس اصول زیباشناختی‌، یعنی وحدت، ریتم، تناسب‌، توازن و مقیاس چیده شوند تا بتوان به محیط‌های دلپذیر دسترسی پیدا کرد.

گیاهان را از لحاظ حداکثر رشد به چند دسته تقسیم می کنند .

درختان بلند ، درختان متوسط ، درختان کوتاه ، درختچه ها ،پیچ ها ، گلها و گیاهان پوششی . اینکه با درنظر گرفتن سن بلوغ گیاه ، چقدر از سطح زمین فاصله خواهد گرفت ارتفاع نهایی رشد گیاه مشخص می شود. با شیوه هایی مانند هرس و کنترل ابیاری و کود دهی می توان این حداکثر رشد را تغییر داد. با درنظر گرفتن اینکه نهال 1 متری کاشته شده در سالهای آینده درختی تنومند خواهد شد باید گیاهان را انتخاب و جا گذاری نمود 

    

     انواع کاربردی فضای سبز :

     فضاهاي سبز عمومي 
 آن نوع از فضا های سبز شهری هستند که  عموم مردم براي گذراندن اوقات فراغت ،تفريح و مصاحبت با دوستان و گرد همایی اجتماعی و فرهنگی  از آنها استفاده می کنند. وجود نیمکت،روشنایی،آبخوری،دست شویی،کف سازی،معابر و دسترسی از مو لفه های فضای سبز به شمار آمده و این نوع فضای سبزمعمولاً «پارك» ناميده ميشود. در واقع فضاي سبز عمومي (اجتماعي) شامل فضاهاي سبز عمومي مجهز به خدمات و تسهيلات مي با شد.
فضاهاي سبز نيمه عمومي 
آن دسته از فضاهای سبزی هستند که مورد استفاده عموم مردم قرار نمی گیرند ولی تا حدودی دارای ارزش اجتماعی هستند مانند محوطه‌هاي باز ادارات ، پادگانها و بيمارستانها ، نمونه‌هايي از اين فضا مي‌باشند.
فضاهاي سبز خياباني ، درختكاري حد فاصل مسيرهاي پياده‌رو و سواره‌رو و همچنين فضاهاي ميادين و يا زمينهاي پيرامون بزرگراهها و خيابانها را شامل ميشود. (حسین زاده دلیر ،1371)
فضای سبز خصوصی 
این دسته از فضاهای سبز فقط از نظر اکولوژیکی موثر هستند و از نظر اجتماعی تاثیر چندانی ندارند زیرا مورد استفاده عموم مردم قرار نمی گیرند. مثلا باغ ها و فضای سبز ویلاها.
سطوح سبز شهری 
سطوح سبز شهري نيز زمينهاي ورزشي چمنكاري شده و جزيره‌ها و لچكيهاي كنار خيابان را شامل ميشود كه عمدتاً جنبه زيبايي شناختي دارد و تا حدي نيز واجد بازدهي اكولوژيكي مي‌باشند. بطور كلي مي‌توان گفت كه بخش قابل توجهي از فضاي سبز در طرحهاي شهري را فضاي سبز عمومي تشكيل ميدهد كه به دليل بازدهي اجتماعي و اكولوژيكي به طور همزمان از اهميت بالاتري برخوردار است.

 

 گياهانی که برای طراحی مناسب می باشند :

درختان مقاوم به گرد و خاک:

عرعر- زالزالک-ژينکو-چنار-ليلکی امريکايی-ماگنوليا-بيدمجنون-اقاقيا-داغداغان

گياهان جاذب پرنده:

ياس وحشی –زيتون-زغال اخته – امين الدوله- پيروکانتا- خاس-اسپيره –ياس خوشه ای – انگور زينتی

درختان دارای بافت خشن :

عرعر-ماگنوليا-انجير –خرمالو-نخل زينتی –شاه بلوط هندی
 

درختان دارای بافت نرم:

ابريشم – ليلکی- ابريشم مصری- بيد

گياهان معطر:

سرو ناز-برگ بو –گل يخ – سنجد-ياس خوشه ای- اقاقيا-نمدار- پائولونيا-ماگنولياو...

گياهان دارای رشد کم:

کريپتومريا- زيتون معمولی – ماگنوليا – برگ بو- انجير - زالزالک-

درختان سريع الرشد:

سرو نقره ای-عرعر-دم موشی- زيتون تلخ-چنار-سدروس-افرا سياه-اقاقيا-پائولونيا-توت امريکايی-لاله-ابريشم

گياهانی که در زمستان جلوه دارند:

بيد مرجانی- بيد فری- فندق- گيلاس- سوزنی برگان مانند سرو کوهی رونده – سرو سيمين – ياسمن زمستانی انواع کاجها و سروها پهن برگان هميشه سبز مانند ماگنوليا تابستانه -آکاسيا- گل يخ

درختان بر گ قرمز:

افرای ژاپنی-افرای چناری برگ قرمز- گوجه گل- فندق – زرشک – انجيلی در پاييز- توری در پاييز و...

گياهان الوان :

ارغوان – سيب گل – ميموزا – طاووسی – توری- ماگنوليا زمستانه – ماهونيا – پيراکانتا - دوتسيا

درختان مقاوم به سايه:

سرخدار- دوگلاس – سکويا – نوئل – ممرز- هدرا - راش - شمشاد خزری

درختان مقاوم به بادهای دريايی و آب شور:

کاجها – ايلان – گل ابريشم – زبان گنجشک –توت – صنوبر وسپيدار – اقاقيا – گز

گياهان مقاوم به سرما:

سرو نقره ای- کريپتومريا – چينی – به ژاپنی – ابريشم مصری- ماگنوليا

گياهان مناسب کاشت در شيبها:

ار غوان - سنجد و...

گياهان مناسب جلوگيری از فرسايش خاک :

توسکا قشلاقی- چنار- بيد مجنون – اقاقيا – توت امريکايی – سرو نقره ای

درختان آبدوست:

چنار – توسکا- بيدمجنون- درخت لاله و...
 

درختان بادشکن:

توت امريکايی – سرو نقره ای – سرو خمره ای- اقاقيا – زالزالک- نمدار- سدروس - گردو

درختان مناسب خاک اهکی:

زيتون معمولی – زربين –سروخمره ای – چنار- زبان گنجشک

گياهان مناسب خاک اسيدی:

عرعر- ليلکی امريکايی – توسکا قشلاقی – اقاقيا 


  

 انواع طراحی فضای سبز :

   دیوار سبز :  (Green wall)

 



دیوار سبز یا دیوار زنده دیواری است که بخشی از آن و یا تمام آن دارای پوشش گیاهی است. دیوارهای سبز مبتنی بر شرایط ممکن است در محیط داخل یا  خارج از ساختمان نصب گردد. هم چنین تکنیکها و روش-های مختلفی وجود دارد که می‌توان دیوارهای سبز را در ابعادهای متفاوت به منظور فضاسازی محوطه داخلی و یا نمای بیرونی ساختمان ایجاد کرد.دیوارهای سبز همچنین به صورت دیوارهای زنده، دیوارهای زیستی، باغ‌های عمودی یا بطور علمی VCWV (دیوارهای پیچیده گیاهی عمودی) نامیده می‌شوند. دیوار سبز دیوار آزاد یا ایستاده‌ای است که به طور نسبی یا به طور کامل با پوشش گیاهی پوشیده شده‌است.دیوارهای سبز بسیار با شکوه هستند؛ کاربرد آنها در بام‌های سبز نمای دلنشینی را ایجاد می‌نماید که صرف نظر از مزایای زیست‌محیطی اش، همگان  می‌توانند از آن لذت ببرند.گاهی به ابعاد بزرگ آن برای پوشاندن دیوارهای خانه و ساخت محیطی شاداب و با طراوت فکر می‌کنم. سیستم آبیاری اکثر دیوارهای سبز متشکل از یک قاب، سلول‌ها و کانال‌های آبیاری ست. خاک به عنوان یک ماده هادی در گلدان‌ها عمل می‌کند.

  روف گاردن یا بام سبز:

   ایجاد پوشش گیاهی در پشت بام و تراس ها نیاز  به  موادی سبک و بسیار مقاوم و نیز ایجاد بستری مناسب برای رشد پوششی گیاهان می باشد که امری  تخصصی  و مهندسی می باشد سقف سبز میتواند به کاهش از دست دادن گرما و کاهش مصرف انرژی در شرایط زمستان تاثیر گذار باشد . پشت بام یک ساختمان ، تصویری از یک محوطه در اختیار شخص قرار می دهد که ممکن است در سطح خیابان بسیار ساده و معمولی به نظر بیاید. اما هنگامی که بر بالای بام یک ساختمان بلند بایستیم می توانیم تمامی این عوامل و مناظر متنوع را مشاهده کنیم .

مزیت  باغچه های روی بام :

میزان نور آفتابی است که در طول ساعات روز دریافت می کند و می تواند محیطی دنج و خصوصی برای استراحت ، پذیرایی و پرورش گیاهان باشد.

 

  باغ سنگی یا راک گاردن:(Rock Garden)


 

 
    در فضای سبز سنگی استفاده از سنگ بعنوان های مختلف وجود دارد و در بعضی مواقع از سنگ بعنوان تراس بندی در زمین های شیب دار نیز استفاده میشود. در باغ های سنگی فاصله سنگ نسبت به هم کم است و بیشتر از سنگ های بزرگ درفضای سبز  لا به لای گیاهان استفاده شده است و باغ سنگی گونه ای از باغ ژاپنی بشمار میرود. باغ های ژاپنی که توسط اروپائی ها به غرب برده شد و نام باغ های سنگی نام برده شد که آمیخته ای از سنگ و گل و گیاه و آب میباشد با این تفاوت که در فضای سبز سنگی فاصله بین سنگ ها نمایان هستند از بین گل و گیاه کاملاً دیده میشوند و میتوان گفت که سبک خاصی از فضای سبز  ژاپنی میباشد.در باغ های سنگی ۳ عنصر (آب، سنگ و گیاهان کوتاه و بلند) نقش های اصلی را بازی می کنند و از سنگ های طبیعی که شکل منظمی ندارد بیشتر استفاده گردیده است.

 

شماره تماس:09126947735 لشگری

لشگری  : 09304266103

فاتح     :09122275234




 

فضاهای سبز خطی در بر گیرنده فضاهای سبز معابر و کمربندهای سبز هستند. این کمربندها از توده های خطی سبز تشکیل شده‌اند که در اطراف شهر‌ها احداث می‌شوند.

فضاهای سبز پهنه‌ای شامل باغ‌ها و پارک‌ها هستند‌.

دو نوع فضای سبز خطی و فضای سبز پهنه ای

تعداد بازديد : 425
نظرات كاربران :
 
 
سازمان بسیج مهندسی
دانشگاه تهران
شهرداری
ایران خودرو
اداره کل منابع طبیعی
شرکت ملی نفت ایران